Czyrak (z łac. furunculus) to rozlane zapalenie okołomieszkowe o etiologii gronkowcowej; przebiega ono z powstaniem czopa martwiczego. To gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) wnika do mieszka włosowego z zewnątrz i ewokuje zapalenie. Z czyrakiem związany jest również termin czyraczność (łac. furunculosis) – liczne czyraki znajdujące się w różnych okolicach ciała, nierzadko występują u pacjentów  z zaburzeniami odporności i cukrzycą. Jeśli chodzi o wszelkie czynniki predysponujące do występowania czyraków, to są one następujące:

• wszystkie stany osłabiające układ immunologiczny (np. AIDS, leczenie immunosupresyjne, leczenie glikokortykosteroidami),
• cukrzyca i inne zaburzenia metaboliczne,
• nefropatie,
• ogólne wyniszczenie organizmu,
• awitaminoza,
• nadużywanie alkoholu, uzależnienie od narkotyków.

Po czym poznać, że to czyrak?

Powstawanie czyraka zaczyna się od zmiany rumieniowo-naciekowej w okolicy mieszka włosowego, następnie wytwarza się czerwono-fioletowy guzek, który z kolei po 4–6 dniach zamienia się w krostę. Ta ulega martwicy i rozpadowi z jednoczesnym pozbyciem się czopa martwiczego. Czyraki bardzo za pomocą kraterowatego ubytku skóry same się oczyszczają; po zagojeniu takiego ubytku powstać może niewielka blizna. Bywa również tak, że czyrak nie ulega pęknięciu i powstaje zagłębiona blizna. Obecność czyraka wiąże się z dolegliwościami bólowymi ustępującymi po jego samoistnym pęknięciu. Czyraki mogą wystąpić niemalże wszędzie tam, gdzie są mieszki włosowe. Najczęściej występują w takich miejscach jak: twarz, pacha, kark, pośladki, przedsionek nosa, przewód zewnętrzny ucha. Szczególnie niepożądaną lokalizacją czyraków jest twarz (powikłania związane z układem nerwowym). Ze względu na na bezpośrednie połączenia z żyłami z rejonu mózgowia, istnieje możliwość, iż czyrak przejdzie na zatokę jamistą albo też opony mózgu. Występowaniu mnogich i nawracających czyraków oraz czyraków gromadnych mogą towarzyszyć takie objawy jak powiększone węzły chłonne czy gorączka. Należy pamiętać, że:

• czyrak zawsze przylega do jednego mieszka włosowego,
• zazwyczaj guzek zapalny jest tylko jeden, gromadne ich występowanie może mieć miejsce w przypadku alkoholików, narkomanów czy osób chorujących na nowotwór.

Co robić, gdy zauważymy czyraka?

Każda niepokojąca zmiana skórna wymaga konsultacji dermatologicznej; szczególnie, jeśli czyrak znajduje się na twarzy nad górną wargą lub w okolicach nosa i występują objawy ogólnego osłabienia organizmu. W żadnym wypadku nie należy samemu wyciskać czyraka, ponieważ może to spowodować rozsianie bakterii i wystąpienie nowych zapaleń.

Jak wyleczyć czyraka?

Choremu podaje się antybiotyki, zazwyczaj per os (zazwyczaj z grupy penicylin i cefalosporyny). W początkowej fazie, aby wspomóc szybsze wytworzenie się czopa martwiczego, poza antybiotykoterapią stosować można też leczenie miejscowe (okłady z ichtiolu, maść ichtiolowa). Raczej odchodzi się od nacięć chirurgicznych z ewakuacją ropy, ale w niektórych przypadkach są one konieczne.